İntiharı Önlemek için Herkese Düşen Görevler Var

Kişinin kendini öldürmesi demek olan ve “özkıyım” olarak da isimlendirilen intihar, son bir haftada iki aileden 8 kişinin ölümüyle medyanın ve toplumun gündemine oturdu. Bu olaylarda kaybettiğimiz tüm insanların acısını derinden yaşıyor, yakınlarına ve tüm topluma başsağlığı dileklerimizi iletiyoruz.

Dünyada ve Türkiye’de intihar girişimlerinin arttığını ve ne yazık ki pek çok insanın bu şekilde öldüğünü biliyoruz. Son yaşanan ve medyaya yansıyan iki örneğin topluca yapılan intiharlar olması daha fazla dikkat çekti. Özellikle ebeveynlerinin umutsuzluğuna ve yıkıcılığına kurban edilen çocuklar canımızı çok yaktı. Her ne kadar derin bir üzüntü içinde olsak da geldiğimiz bu noktada intiharın nedenlerini düşünmek ve önlenmesi yönünde çalışmalarımızı yoğunlaştırmak zorundayız. 

Türk Psikologlar Derneği olarak aşağıdaki konuları kamuoyuyla paylaşmak istiyoruz.

İntihar, kişinin fizyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik düzeyde yaşadığı sorunlara karşı bir çözüm olarak ortaya koyduğu yıkıcı bir davranıştır. Kişinin içinde olduğu sorunların artık çözülemeyeceği ve tek yapılabilecek şeyin hayatı sonlandırmak olduğu düşüncesi ortaya çıktığında bazen bu düşüncenin eyleme döküldüğünü biliyoruz. İntihar düşüncesinin ortaya çıkması ve eyleme dökülmesi arasında geçen sürede kişiye yardımcı olmak ve intiharı önlemek çoğunlukla olanaklıdır. Ancak burada bir zorlukla karşılaşırız. Bu çaresizlik ve umutsuzluk içindeki kişiler genellikle yardım alabilecekleri kaynaklara ulaşmaya çalışmazlar ve içlerine kapanırlar. Yine de intihar düşüncelerine kapılan hemen herkes, çevresine bu düşüncelerle ilgili bazı sinyaller verir. Bize düşen görev bu sinyalleri görmek, onunla iletişim kurarak kişinin yardım alabileceği kaynaklara ulaşmasında ona yardımcı olmaktır. 

İntihar düşünceleri olan kişilerin intiharla ilgili verebilecekleri sinyaller ve çeşitli risk etkenleri aşağıda sıralanmaktadır.

• İntihar etmek istediğini söylemek
• İntihar edenlerden övgüyle söz etmek
• İntiharla ilgili planlar yapmak
• İntihar ve ölüm konularıyla takıntılı bir şekilde ilgilenmek, bu konularla ilgili konuşmak
• Ölümü yüceltmek ve bir çözüm olarak görmek
• Daha önce intihar girişiminde bulunmuş olmak
• Yakın aile bireylerinde intihar eden kişilerin bulunması
• İntihar yöntemlerini araştırmak
• İntiharda kullanılacak araç gerece ulaşmada kolaylık (silahı olması, ilaçlara erişim kolaylığı gibi)
• Sık sık çaresizlikten söz etmek
• Sosyal etkileşimlerden belirgin bir şekilde uzaklaşma ve içe kapanmak
• Sürekli üzgün olmak ve günlük işleri bile yapamaz hale gelmek
• Yoğun kafa karışıklığı, sorunlardan başka bir şey düşünememek
• Hayatın anlamsızlığını sıklıkla vurgulamak
• Artık hiçbir şeyin önemi olmadığını düşünmek ve söylemek
• Ekonomik zorluklarla artık başa çıkamadığından yakınmak
• Kimsenin yardım edemeyeceğine inanmak
• Yakınlarla vedalaşma/helalleşme konuşmaları yapmak
• Yaşanan sorunlarla ilgili yoğun bir suçluluk duymak
• Yaşanan sorunların artık çözülemeyeceğine inanmak
• Yardım tekliflerini reddetmek
• Çevredekilere ve hayata karşı öfkeli olmak
• Olan bitene tamamen kayıtsız kalmak
• Kronik hale gelen ekonomik sorunlar
• Kronik hale gelen ilişki sorunları, çatışmalı ayrılıklar
• Sosyal destek kaynaklarının azlığı (örneğin, aileyle kronik küslük, arkadaşlarla yoğun çatışmalar)
• Beklenmedik yakın kaybı, tecavüz, savaş, saldırı gibi travmatik yaşantılara maruz kalmak
• Depresyon, madde bağımlılığı, kronik yas gibi psikolojik sorunlar
• Medyada intiharla ilgili haberlerin yoğunlaştığı dönemler
• Ekonomik kriz dönemleri
• Savaş, çatışma, terör ve toplumsal huzursuzlukların arttığı dönemler 
• Zorunlu göç yaşama, dışlanma ve ayrımcılığa uğramak

İntiharı önlemek için toplum olarak yapabileceklerimiz var. Aşağıda neler yapabileceğiniz ve nelerden kaçınmanız gerektiği aktarılmaktadır.

• İntiharın ciddi bir toplumsal sorun olduğu ve bu konuda herkesin yapabilecekleri olduğu konusunda bilgilenin.
• Güvenilir ve bilimsel kaynaklardan bilgi edinmeye çalışın.
• Sosyal medya üzerinden intihar davranışını olumlu gösterebilecek veya intiharı bir çözüm olarak onayladığınızı belirten paylaşımlarda bulunmayın.
• Devlet kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarının bu konudaki çalışmalarına katılarak destek olun.

Çevrenizde intihara meyilli bir yakınınız olduğunu düşünüyorsanız,

• Onunla görüşmek için vakit ayırın ve sadece onunla ilgileneceğiz, sakince konuşabileceğiniz bir ortam yaratın.
• Yukarıda aktarılan risk etkenlerini gözlediğinizde, kişiyle açıkça intiharı düşünüp düşünmediğini konuşun. Unutmayın sorunları konuşmak ve kabullenmek çözümün ilk adımıdır. İntiharı konuşmak kişiyi intihara sürüklemez, aksine konunun konuşulması bir rahatlama sağlar.
• Kişiye içinde bulunduğu zor durumu anladığınızı söyleyin.
• Kişiye her şeyin iyi olacağı konusunda vaatlerde bulunmayın, bütün bunların geçici olduğunu veya olayları yanlış değerlendirdiğini söylemeyin, tartışmaya girmeyin. Bunları yapmak kişiye suçlandığını hissettirebilir.
• Yaşadıkları karşısında ne kadar çaresiz hissettiğini ve o an için sorunların çözümsüz göründüğünü anladığınızı belirtin.
• Yaşadığı zorlukların neler olduğunu sorun ve yargılamadan dinleyin. Söz ettiği sorunların önemsiz olduğunu ya da başkalarının daha önemli sorunları olduğunu söylemeyin.
• Tavsiye vermek yerine onunla birlikte çözüm yollarını araştırın. Önemli olan kişinin intihar dışındaki seçenekleri fark etmesidir.
• Ona yardım etmek istediğinizi ve onun yanında olduğunuzu belli edin.
• Yaşadığı sorunlarla ilgili nasıl bir desteğe ihtiyacı olduğunu, sorunları çözmede hangi uzmanlardan/kurumlardan yardım alınabileceğini belirlemeye çalışın. Örneğin, ilişki sorunlarıyla ilgili psikologlar, hukuksal sorunlarla ilgili avukatlar, ekonomik sorunlarla ilgili aile bireyleri veya ilgili devlet kurumları, sağlık sorunlarıyla ilgili doktorlar yardımcı olabilirler.
• İntihar düşüncesi ve daha da önemlisi bir intihar planı varsa bunun aranızda bir sır olarak kalamayacağını, onun da tercih edeceği ve yardım alabileceği birileriyle bunu paylaşmanız gerektiğini belirtin.
• Kişinin yalnız kalmamasını sağlayın. Silah veya ilaç gibi intiharı gerçekleştirebileceği şeylerden onu uzak tutun.
• Kişinin bir hastaneye, doktora veya psikoloğa başvurduğundan ve burada önerilenleri yaptığından emin olun. İntiharı önleme uzun süreli bir destekle olanaklıdır.
• Unutmayın, tüm bunları yaparken sizin de başkalarından (kişinin ailesinden, arkadaşlarından, sizin çevrenizde güvendiğiniz kişilerden veya uzmanlardan) destek almanız gerekecektir.

Bu noktada devlete düşen görevler olduğunu, sosyal devlet ilkesine her zamankinden daha fazla ihtiyaç olduğunu hatırlatmak isteriz. Yoksulluk ve ekonomik zorluk yaşayan kesimleri yardımlara bağımlı hale getirmeyecek, üretim ve paylaşımı merkeze alan projeler hayata geçirilmelidir. Sosyal ve ekonomik adaletsizlik konusunda etkili çalışmalar yoğunlaştırılmalıdır. Eğitim ve sağlık hizmetlerine kolay ulaşım, sağlıklı ve doğal yaşamın tahrip olmadığı bir çevre, çatışma yerine uzlaşma ve diyaloğun hâkim kılındığı demokratik bir ülke, her türlü sorunda olduğu gibi intiharı önlemede de olmazsa olmazdır. İntiharı önleme, sadece bireysel düzeyde kişilere müdahale etmekle olanaklı değildir. Kişiyi içinde bulunduğu çevreyle ele almak ve toplumun refah düzeyini yükseltmek psikolojik sağlıklılık açısından son derece önemlidir. Devletin vakit kaybetmeden sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarıyla iş birliği içinde, özelde intiharı önleme, genelde ise psikolojik sağlıklılık konusunda daha etkili çalışmalar yapması gerekmektedir.
Türk Psikologlar Derneği olarak, intiharı önleme ve bu konuda bilgilenme konusunda halkımızın ve meslektaşlarımızın yanında olduğumuzu hatırlatmak isteriz.